tagon

เรื่องจริงที่ชุมชนตอน"แต๋วสู้ตาย"

 “ นังแต๋วมันดื้อหมอ ไปแนะนำให้มันคุมกำเนิด มันไม่ยอมคุม ไม่ทำซักอย่าง ตอนนี้ลูกมันเจ็ดคนแล้ว ”

“ พี่ก็พยายามหน่อยนะ ทุกคนก็รู้ว่าลูกมากยากจนจริงไหม ”

บทสนทนาระหว่างผมซึ่งเป็นเจ้าหน้าที่สาธารณสุขทำงานที่สถานีอนามัย กับอสม.(อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน)บางครั้งก็อายที่ อสม.เรียกว่าหมอ แต่เรียกอย่างนั้นจริงๆคือไม่ได้เป็นหมอหรอกถ้าหมอหมายถึงแพทย์ที่เรียนจบได้ปริญญาแพทย์ศาสตร์บัณฑิตพวกผมเรียนมา สองปี ทำอะไรได้เกือบทุกอย่างที่เป็นงานสาธารณสุขขั้นพื้นฐาน เป็นตั้งแต่ภารโรงจนถึงนั่งห้องตรวจ เป็นเภสัชจ่ายยา และเป็นเจ้าหน้าที่การเงิน  บทสนทนานี้เกิดขึ้นมาหลายปีแล้ว ตอนนี้พี่แต๋วลูกโตหมดทุกคน และ ที่สำคัญพี่แต๋วยังมีบ้านหลังโตดูท่าทางจะร่ำรวยเอาการ ผมออกไปหมู่บ้านเห็นสภาพบ้านแล้วยังแปลกใจไม่ได้จริงๆ ตอนวันประชุมอสม .ผมถาม อสม.คนเดิมที่พยายามให้พี่แต๋วคุมกำเนิดในสมัยนั้น

“ เราต้องยอมแพ้อีแต๋วมันหมอ ขนาดพี่ลูกสามคนตอนนี้ยังไม่มีปัญญา สร้างบ้านแบบมันเลย ” แถมพูดถากถางผม ว่าลูกมากยากจนนั้นไม่เป็นความ จริงซะแล้ว

“ เค้าขยันทำมาหากินมั้ง ” ผมพยายาม

“ ขยันอะไร ทำนาเหมือนพวกเรา แถมนามันน้อยกว่าพวกเราอีก ”

“ ก็รวยกับลูกสาวเจ็ดคนของมันนั่น แหล่ะ แต่งทีได้เงินที ลูกเขยก็รวย เกือบทุกคนตอนนี้อีแต๋วมันเป็นคุณแต๋ว เศรษฐีน้อยๆประจำหมู่บ้านเรา ”

“ หมอหล่ะมีลูกสองคน มีบ้าน มีเงินแบบอีแต๋วมันหรือเปล่า ”

ผมนิ่งไปนานพูดอะไรไม่ออก นึกถึงหนี้สินที่กู้มา หันหน้าไปดูบ้านพักที่จะพังดีไม่พังดี สงสัยต้องยอมแพ้คุณแต๋วซะแล้ว

 กันยายน 2538

เรื่องจริงที่ชุมชนตอน"ปันผลสหกรณ์" 

เดือนธันวาคมสี่แปด ผมกลับจากประชุมต่างจังหวัด จะขอพักที่บ้านในเมืองซักสองคืนเพราะเป็นวันหยุด บ่ายวันเสาร์น้องที่ทำงานโทรเข้าเบอร์บ้านว่าน้ำท่วมหนัก ในอำเภอที่ผมทำงานอยู่ ในขณะที่บ้านผมฝนตกนิดหน่อยพอให้นอนหลับสบาย   

          ตัดสินใจขับรถเข้าพื้นที่ กางเกงขาสั้นเสื้อยืด คิดว่าตอนเย็นๆจะเดินทางกลับบ้านสิ่งที่พบคือเส้นทางเดิมที่เดินทางเข้าไปไม่ได้สะพานไม่ขาดแต่น้ำลึกและเชี่ยวแรงมาก  เดินทางไปอีกเส้นทางผ่านความทุลักทุเลอยู่พอสมควร 

          เข้าพื้นที่ได้ เดินลุยน้ำไปที่ทำงานระดับน้ำประมาณ แปดสิบเซนติเมตร มีคนช่วยขนของเก็บจัดวางไว้ที่สูงเรียบร้อยแล้ว 

ลุยงานน้ำท่วมอยู่สองสามวันกางเกงตัวเดียว โชคดีที่เสื้อพอมีอยู่บ้าง ที่บ้านพัก   ปีนี้รุนแรงจริงๆ มีคนตาย ห้าคน คนในพื้นที่เล่าให้ฟังว่า"เห็นๆกันอยู่แต่อยู่คนละฝั่งตอนที่ดินถล่มไปช่วยไม่ได้จริงๆ เห็นจมไปกับดินและน้ำกับตา "  

       ผมเดินทางเข้าพื้นที่ร่วมกับทีมงานในพื้นที่สี่ห้าคน ผ่านความลำบากมากมายไปเยี่ยมน้องที่ทำงานอยู่ที่สถานีอนามัยซึ่งน้ำท่วมรุนแรง นำพัดพาเอาทุกสิ่งทุกอย่างที่เอาไปได้ไปจนหมด มีเศษไม้ กองระเกะระกะอยู่    รอบบริเวณสถานีอนามัย ไม่พบเจ้าหน้าที่เดินทางต่อไปที่  อบต.ซึ่งตั้งอยู่บนพื้นที่สูง 

        จะถามเรื่องเจ้าหน้าที่อนามัย แต่ไม่ต้องถามเพราะเห็นมาแต่ไกลผู้ชายวัยหนุ่มร่างผอมดำ ใส่แว่นหนากรอบสีเงินเป็นภาพที่ผมจำได้ติดตาและที่ติดตาอีกอย่างคือนุ่งผ้า 

ขาวม้าผืนเดียวปะปนอยู่กับคนจำนวนนับสิบ  คุยกันนานกันพอสมควรผมต้องเดินทางต่อถามว่าจะเอาอะไรไหมแกตอบแบบไม่ต้องคิดเลยว่า 

“พี่ขอกางเกงในให้ผมซักสี่ห้าตัว  นะพี่นะ”

 (พบลูกผู้ชายตัวจริงชื่อเหล็กขูดที่บาโหยสะบ้าย้อย) 

พฤศจิกายน  2548  

                            หมอทูลย้ายมาอยู่ที่อนามัยที่นี่เกือบสองปีแล้วชาวบ้านรักใคร่เพราะตอนเช้า ๆ

ขับรถมอเตอร์ไชด์ทุกวัน  วันละ ยี่สิบกว่ากิโลโดยประมาณ และจำเป็นต้องกลับที่จริงทั้งๆที่บางวันไม่อยากกลับ จะแวะทักทายชาวบ้านที่อยู่ระหว่างทางอย่างสม่ำเสมอ   การเดินทาง  วันละ สองเที่ยว ครบสิบสองชั่วโมงบ้างไ่่ม่ครบบ้าง    ที่ไม่ได้เบิกค่าเดินทาง  หมอทูลเล่าว่าแกไปขอย้าย แต่หัวหน้าบอกว่าขอให้อยู่ที่นี่ไปอีกสักระยะหนึ่งก่อน และเล่าต่อให้ฟังว่า หัวหน้ารับปากว่าจะช่วย และอยากจะช่วยทุกคน พร้อมอธิบายหลักการ แนวทาง จนบางครั้ง ก็รู้สึกเบื่อ ๆ หลักการ และแนวทาง เสียเหลือเกินแล้วเพราะไม่สามารถทำอะไรได้มากมายติดหลักการและแนวทางนี่แหล่ะ

                ตอนกลางเดือนพฤศจิกายน ตอนเย็นที่หน้าสำนักงานสาธารณสุขอำเภอ ผมมีโอกาสไปนั่งเสวนากับหมอทูลและหัวหน้าหมอทูล และทุกครั้งเหมือนที่รู้ก็คือเมื่อมีโอกาสทุกครั้ง หมอทูลจะต้องคุยเรื่องความลำบาก ยากเย็นของตัวเองให้หัวหน้าฟังเพื่อจะได้พิจารณาให้ตนเองได้ย้ายมาอยู่ใกล้บ้าน วันนี้ นั่งคุยกันสามสี่เรื่องหมอทูลเปิดประเด็นทันที

              “ เมื่อวานกลับมาบ้านคนที่บ้านบอกว่าไปทำอะไรมา มาจากไหนเพราะเห็นเปียกมา หัวหน้าคิดดูก็แล้วกัน ผมขับรถมาโดนฝน ถนนเปียก ฝนไม่ตกถนนแห้ง สามสี่ครั้ง กว่าจะถึงบ้านมีทั้งเปียกและทั้งแห้ง”

               “ทนอีกหน่อยนะไอ้น้องเพราะตอนนี้ไม่มีใครเข้าไปทดแทน หลักการที่คณะกรมการบริหารวางไว้.....น้องคงเข้าใจนะ ”

                ผมขับรถมอเตอร์ไชต์ หมอทูลนั่งซ้อนท้าย ดูระโหยโรยแรง  กว่าจะถึงบ้าน เราเปียก แห้งร่วมกัน สามสี่ครั้งในเย็นวันนั้น คิดสงสารหมอทูลจับใจ คิดถึงหลักการ แนวทาง การย้าย ระยะทาง มีแต่คำพูดที่บอกหมอทูลก่อนเข้าบ้านว่า

               ”ถึงไกลกว่าเจ้าหน้าที่คนอื่นๆ แต่ชาวบ้านแถวนี้โดยเฉพาะ คนที่หมอแวะทักทายตอนเช้าๆก็รักหมอมาก  ขอให้น้ำใจที่ชาวบ้านมีให้ทดแทนระยะทางก็แล้วกัน” 

                 ห้าปีผ่านไปตอนเช้าๆผมก็ยังเห็นหมอทูลขับมอเตอร์ไชต์คันเดิม ผ่านหน้าบ้านแล้วแวะทักทายชาวบ้านเหมือนเดิมไม่เปลี่ยนแปลง ไม่รู้เพราะสงสารชาวบ้านหรือหลักการและแนวทางยังไม่ลงตัวซะที 

พฤศจิกายน 2550

           หยิบแป้งผิด                                                                                                                    

                           รถกระบะสีขาว ที่เป็นทั้งพาหนะในการเดินทางไปทุกสถานที่ ๆ ต้องการจะไป ขอแค่น้ำมันจากหัวจ่ายเดินทางลงถัง ให้พอที่ขีดเล็กๆที่หน้าจอแสดงปริมาณน้ำมัน บอกว่าสามารถสร้างกระบวนการที่เข้าใจยากเกี่ยวกับ    เครื่องยนต์ส่งผลให้เครื่องติด เกิดควันสีดำคละคลุ้งที่ปลายท่อไอเสีย แม้ว่าสถานตรวจสภาพรถจะออกเอกสารว่ารถคันนี้ผ่าน  แต่ความรู้สึกของเจ้าของรถยังคงคลางแคลงใจตลอดว่าผ่านมาได้ยังไง

                           สมหมาย หนุ่มผิวดำแดง ความสูงร้อยหกสิบสาม น้ำหนัก หกสิบสี่ เป็นคนดี แต่ทุกปีมีประวัติเกิดอุบัติเหตุเป็นประจำ  สามปีที่ผ่านมาขับรถลงไปอยู่ข้างทาง ข้างหลักกิโลเมตร ข้างต้นไม้ แต่ไม่เจ็บมากมายนักแค่หน้าผากบวมเล็กน้อย 

 ปีที่ผ่านมา คนอื่นขับมาชนท้ายตอนที่จะจอดเพราะไปจราจรที่สี่แยกกำละจะเปลี่ยนจากสีส้มเป็นสีแดง  รถคันที่ขับตามหลังสมชายมาเดาใจเขาผิดเพราะคิดว่าเขาคงไม่จอด ตามนิสัยคนส่วนใหญ่ที่พอไปเหลืองจะอำลาต้องเร่งเครื่องสุดกำลังก่อนไฟแดงจะปรากฏกายมา แต่ไม่ใช่สมหมายเขาระมัดระวังเสมอ ไม่เคยฝ่าฝืนสัญญานไฟสักครั้งตั้งแต่ขับรถมา  แต่คนที่เคารพกฎจราจรต้องมาโดนอุบัติเหตุ

                            อาทิตย์ที่ผ่านมาสมหมายพาครอบครัวไปพักผ่อนชายทะเล จอดรถไว้ในสถานที่จอดรถที่กำหนด กลับรถอยู่สามสี่ครั้งไม่ให้ล้ำเส้นขาวที่กำหนด ขณะที่สมชายอุ้มลูกสาวข้ามถนนไปอีกฟากฝั่งซึ่งเป็นริมหาด เสียงสิ่งของ  ปะทะกันอย่างรวดเร็วเป็นสาเหตุทำให้เกิดเสียง และจากประสบการณ์บอกได้ว่าเสียงนั้นน่าจะเป็นเสียงรถชนกัน สมหมายหันหลับไปดูเห็นเด็กผู้ชายวัยรุ่น  เสื้อคอกลมสีดำ นอนอยู่ที่ท้ายรถกระบะของเขาที่จอดอยู่ไฟท้ายรถคันที่เป็นคู่ชีพแตกเป็นเสี่ยงๆ   

                            วันทำงานปกติ  ตอนพักเที่ยงวันนี้ ทีมงานพาสมหมายไปกินอาหารเที่ยงที่ร้านอาหารเพื่อปลอบใจที่รถโดนชนและต้องออกทุนทรัพย์ซ่อมเอง โดยตลอด แลงทุกประทุกคนเข้าใจตรงกันว่าอุบัติเหตุไม่มีใครอยากให้เกิดขึ้น   เป็นสิ่งที่ไม่บอกล่วงหน้า ไม่มีแผนงานโครงการและตัวชี้วัดกำหนดว่าจะชนวันไหน ชนอย่างไร และปีหนึ่งต้องชนกี่ครั้ง

                             แต่กรณีสมหมายนี่ผิดปกติ

“ สงสัยยังไม่ได้ไปให้ท่านเจิมแป้ง ” พี่เชิดพูดแบบดูจริงจัง

“ ไปเจิมแล้ว ให้ท่านเจิมให้ ” สมหมายมั่นใจนักหนาว่าทำตามกติกาทุกอย่างทุกประการ

“ ถ้าอย่างนั้นท่านที่เจิม หยิบแป้งผิด สงสัยหยิบ แป้งเจิมวัวชน มาเจิมรถ เห็นชนได้ชนดี “

                            ไม่ได้ยินเสียงจากสมหมายแต่ได้ยินเสียงหัวเราะจากสมาชิกพร้อมๆกัน สงสัยสมหมายต้องกลับไปที่วัดดูฉลากกระป๋องแป้งที่ใช้ในวันนั้น

พฤศจิกายน  2550

ไม่น่าเลย เลยไม่น่า และไม่น่าเลย

                                พวกเราเจ้าหน้าที่สาธารณสุข ยุคปัจจุบันต้องเดินทางเข้าเมืองบ่อยโดยเฉพาะปลายปีงบประมาณ  มาประชุม อบรมกลับจากอบรมชาวบ้านบ่นให้ฟังว่า"นึกว่าย้ายซะแล้ว" มิใช่พวกกระผมนิสัยไม่ดีนะขอรับ มิใช่พวกกระผมไม่มีความสามารถนะขอรับ แต่หน่วยเหนือเรียกมาเพิ่มพูนความรู้ ทัศนคติ และทักษะ ให้ครบทั้ง เค เอ และพี เพื่อจะได้นำ เค เอ และพี ไปช่วยพี่น้องประชาชนในพื้นที่ห่างไกล..ว่าเข้าไปนั่น ตกลงพวกกระผมได้เค เอและพี ปีละมากมายหลายกระสอบ แต่ชาวบ้านก็ยังบ่นอยู่.เวลาอบรม ผู้หญิงก็มีที่หมายที่ศูนย์การค้าผู้ชายก็มีธุระ กับเพื่อนฝูง ทำธุระจนเช้า ก็มี  กลับบ้านก็บอกคนที่บ้านว่าเพื่อน เพื่อนมันพาไปจนคนที่บ้านอยากพบเพื่อนและฝากบอกว่าถ้าคิดถึงกันมากก็หอบผ้าหอบผ่อน   มาอยู่ด้วยกันก็ได้จะมาอยู่กี่วัน จะเอาอะไร กับข้าว กับแกล้ม เด็กเสริฟนักร้องจะจัดให้(คือเป็นเองได้หมด)    โถ แค่คิดก็เหนื่อยแล้ว  อยู่เฉยๆดีกว่านะน้องนะ (คิดในใจเรื่องจริงได้แค่ยิ้มมุมปากแบบไม่ตอบรับหรือปฏิเสธ)                                                         

                             เกิ่นนำซะนาน วันนี้ผมต้องไปประชุมที่   ในเมืองอีกแล้ว ขับรถไปคนเดียว คิดเรื่องงาน เรื่องลูก เรื่อง คนที่บ้าน และคิดเรื่องว่าคืนนี้จะไปนอนที่ไหนเพราะเหมือนเดิมคือบอกว่าไปประชุมสองวัน และครั้งนี้ก็ประชุมสองวันจริงๆ    มิได้เป็นเรื่องใจขอมา(อยากมา)เหมือนครั้งก่อนๆคิดว่าจะเลิกนิสัยโกหก เพราะี่ถ้าคนที่บ้านโกหกบ้างเราจะรู้สึกอย่างไรหนอคิดเพลินไปหน่อยรถมาจอดอยู่ข้างถนนและพ้นจากข้างถนนในคูมีรถยนต์     หัวปักอยู่ สมองสั่งให้จอดเมื่อไหร่ไม่รู้ แต่จอดแล้วก็ลงไปดูเผื่อจะช่วยอะไรบ้าง ผมจัดการโทรศัพท์ไปที่โรงพยาบาลอำเภอ   แห่งหนึ่งและช่วยขนคนเจ็บขึ้นรถเรียบร้อย เดินทางไปประชุมในเมืองต่อจนเสร็จภารกิจ

                         หลังจากวันนั้นสิ่งที่กังวลมากที่สุดคือ วันที่ไปช่วยเหลือ ผู้ประสบอุบัติเหตุ    

                            ผมสัมผัสเลือด เลือดอาจ นำเชื้อโรค โดยเฉพาะเอดส์                                                                                            ผมตัดสินในไปเจาะเลือดที่   โรงพยาบาล เพื่อความสบายใจ แต่พระเจ้า คนที่ทำเอาผมเลือดตกยางออก รอบสองในวันเดียวกันที่ผมเสียเลือดที่ โรงพยาบาลคือคนที่บ้าน ก็วันที่ฝนตก อาบน้ำเรียบร้อย เข้านอนบรรยากาศ เป็นใจจริงๆ เธอเข้ามากระหนุงกระหนิง ความคิดชั่ววูบทำให้ผมไปหยิบถุงยาง อนามัยมาใส่ด้วยเจตนาว่า   ผลตรวจเลือดยังไม่ปรากฏแต่ ยังไม่ทันได้ใส่เลย ผมรับรู้เพียงศีรษะผมโดนของแข็ง อย่างแรงที่บริเวณเหนือคิ้วขวา     รู้สึกปวด และรู้สึกได้ว่าแตกแน่ๆ ยังไม่ทันจะไปทำแผลเสียงดังชัดสองหู                                                                

                                “ ไปอบรมสองวัน ติดโรคมาละซิ ถึงต้องใส่ถุง อย่างนี้ต้องเอาให้ตาย" "                                                   คนทำดี ถึงได้รับผลเช่นผม นิทานเรื่องนี้สอนให้ผมรู้ว่าในรถเจ้าหน้าที่สาธารณสุข    นอกจากมีถุงยางอนามัยแล้วควรมีถุงมือไว้บ้าง เผื่อเวลาฉุกเฉินจะได้ใช้ ไม่น่าเลยใช่ไหมขอรับกระผม

ตุลา"ห้าศูนย์ และปรับปรุงแค่ครึ่งเดียวเดือนพฤษภา "ห้าหนึ่ง 

ไปศูนย์เด็ก

...................ผมไปร่วมพิธีเปิดกิจกรรมงานสาธารณสุขที่ต่าง อำเภอ เป็นกิจกรรมที่จัดโดยส่วนกลาง กลุ่มเป้าหมายเป็นประชาชนในพื้นที่เสี่ยงสี่อำเภอ มีทีมงานเข้าไปร่วมงาน พิธีเปิดงานเสร็จประมาณ สิบโมงเช้า จะกลับเข้าพื้นที่กับ   ทีมงาน มีน้องเจ้าหน้าที่สาธารณสุขขอติดรถมาลงที่อำเภอด้วย ระหว่างเส้นทางก็พูดคุยกันเรื่อง สถานการณ์ความไม่สงบ การดำเนินชีวิตที่ สลับซับซ้อนมากขึ้น การทำงานที่มีปัญหาอุปสรรคมากขึ้น พูดถึงเจ้าหน้าที่สาธารณสุขที่ถูกกระทบจากเหตุการณ์ความไม่สงบ  รุ่นพี่ที่เดินทางมาด้วยกันถามน้องต่างอำเภอว่าเดี๋ยวจะเข้าไปพื้นที่อีกไหม

“ เดี๋ยวผมจะเข้าไปศูนย์เด็กเล็กพี่ ”

ก็คุยกันเรื่องศูนย์เด็กที่ต้องผ่านเกณฑ์มาตรฐาน จะต้องทำงานร่วมกับท้องถิ่น ถึงจะสำเร็จ มีคำถามจากรุ่นพี่อีกครั้งว่าศูนย์เด็กตั้งอยู่ที่หมู่ไหนเพราะ รู้จักพื้นที่นั้นดี สมัยหนุ่มๆก็ได้มีโอกาสไปทำงานที่นั่นมาแล้ว

“ ศูนย์เด็กอยู่ที่โรงพยาบาล “ ชักงง ทำไมศูนย์เด็กไปอยู่ที่โรงพยาบาลสงสัยเป็นความร่วมมือของรัฐกับท้องถิ่นแน่เลย

“ อยู่ที่แฟลต ชั้นสอง ห้องที่สาม ”

ถึงบางอ้อเพราะเมียแกเป็นพยาบาลอยู่ที่โรงพยาบาล พึ่งได้ลูกอ่อน งั้นแกก็ไม่ได้ไปติดตามงาน แต่ไปเป็นพี่เลี้ยงเด็ก    รับเงินเดือนสองเด้งหรือเปล่า

"ได้ค่าตอบแทนเป็นที ที พี่" (ทำให้งงต่อคิดกันเองว่าภาษาใต้บ้านเรา ที ที่ เป็นอย่างไร)

 พฤสจิกายน  2550